آنچه گذشت | تجربه موفق مدرسه نوروزی ترجمه

عطنا - مدرسه نوروزی بین المللی ترجمه به عنوان تجربه نخست دانشگاهی در ایران با استقبال بی‌نظیر دانشگاهیان و علاقه‌مندان به حوزهترجمه برگزار شد.

به گزارش سایت خبری – تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا)، مدرسه نوروزی بین المللی ترجمه از 7 تا 10 فروردین به مدت چهار روز در صبح و بعدازظهر درحالی برگزار شد که بررسی این نشست‌ها نشان می‌دهد استقبال دانشگاهیان از مباحث آموزشی با وجود روز تعطیلات بی‌نظیر بوده است. در روز نخست ربابه رمضانی، میرجلال الدین کزازی، بهمن نامور مطلق، علیرضا منوچهریان و محمدرضا حاجی آقابابایی به ایراد سخن پرداختند.

در روز نخست مقدمه ورودبه مباحث مدرسه بود که به زبان فارسی برگزار شد. در روزهای دوم، سوم و چهارم مدرسه بین‌المللی ترجمه در دو نوبت صبح و بعد از ظهر از 8 فروردین تا 10 فروردین برگزار شد. حضور ۲۴۰ استاد، دانشجو و محقق در حوزه ترجمه زبان فرانسه از گروه‌های فرانسه دانشگاه‌های مختلف کشور و کشور‌های دیگر در نوع بی‌مانند بود.

جلسات در کارگاه‌ها از دانشگاه‌های خارج از کشور: دانشگاه قزاقستان ، دانشگاه سوفيا انتي پليس نيس فرانسه، دانشگاه لورن فرانسه، دانشگاه تورکو فنلاند، اوستیای شمالی روسیه، دانشگاه لوزان سوییس، دانشگاه لاوال کانادا، دانشگاه ایالتی آریزونا آمریکا بودند. از دانشگاه‌های داخل کشور نیز، اساتید، دانشجویان و محققان گروه‌های آموزشی مختلف دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه‌های  تهران، شهید بهشتی، شهید چمران، الزهرا، تیریز، آزاد اسلامی تهران مرکز، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، ازاد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه یزد، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشگاه شیراز، جهاد دانشگاهی خوزستان، آزاد اسلامی تهران جنوب حضور داشتند.

در روز دوم مدرسه نوروزی ترجمه چه گذشت

در جلسه صبح روز دوم مدرسه نوروزی 8 فروردین، کارگاه مینا مظهری، هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع درس‌هایی در باب پیرامتن ادبی به زبان فرانسه برگزار شد.

همچنین فدریکو گواریگلیا از دانشگاه ژن ایتالیا به عنوان دومین سخنران به موضوع غرور و افتخار هکتور، اسطوره‌شناسی در ادبیات قرن ۱۳ تا ۱۵ فرانسه پرداخت. وی در حوزه ادبیات قرون وسطی فرانسه و اروپا تخصص دارد.

گواریگلیا در آغاز تاریخچه‌ای از شکل‌گیری ادبیات قرن ۱۳ الی ۱۵ به ویژه در حوزه شعر و تاریخ نگارش تاریخ‌نگاهری آن دوره را به طور خلاصه تحلیل کرد. پس از آن ویژگی ادبیات فرانسه و ادبیات ایتالیا در این دو قرن مورد بررسی قرار داد.

سنت نوشتاری آن دوره در ادبیات دو کشور، ویژگی‌های زبانی این دوره دویست ساله و نقش مسیحیت در روال ادبی با اشاره به دوره به متاب اولیویه با اثری به نام  نگاره‌های رولان از دیگر مباحثی بود که وی در این نشست ها ارایه داد. از آثار آن اشاره کردند. مبحث اسطوره شناسی در باب هکتور و هرکول سخنان پایانی او بود. مدیریت جلسه صبح بر عهده مرجان فرجاه، مدیر گروه فرانسه دانشگاه علامه طباطبائی بود.

جلسه سوم و عصر 8 فروردین از مدرسه بین‌المللی ترجمه با دبیری روح‌اله رضاپور برگزار شد. در این جلسه مدرس اول محمد زیار از دانشگاه آزاد اسلامی (تهران مرکز) با موضوع ژان ژک روسو و نثر شاعرانه برگزار شد.

در این جلسه با بررسی انواع متن در قرن هجده فرانسه آغاز شد؛ جان مایه سخنان وی تمایز بین شعر و متن موزون در قرن هجده فرانسه بود. در این بخش از سخنان آقای زیار، متن‌های مربوط به نامه شماره ۲۶ ژان ژک روسو و ژولی و نوول الوییس بود که ویژگی‌های موزونی آن براساس سنت‌های نوشتاری قرن هجده تحلیل و بررسی شد.

بعداز آن، پروفسور تیری بلگیک از دانشگاه لاوال کانادا و متخصص قرن هجده فرانسه سنخرانی خود را با عنوان سقوط روسو آغاز کرد. در این جلسه وی در این نشست به بررسی زندگی روسو و ورود او به عرصه ادبیات پرداخت. سپس با معرفی کتابی با همین موضوع که توسط ایشان در ماه ژوئن به چاپ خواهد رسید به نحوه داستان نویسی روسو پرداختند.

در روز سوم مدرسه نوروزی ترجمه چه گذشت

در روز 9 فروردین نیز دو جلسه دیگر از مدرسه بین‌المللی ترجمه در صبح و بعد از ظهر برگزار شد. در ساعت ۱۰ صبح با دبیری فرناز ساسانی جلسه آغاز شد. در این جلسه مدرس روح‌اله رضاپور از گروه فرانسه دانشگاه علامه طباطبائی کارگاه خود را با عنوان درآمدی بر ترجمه مترن روایی آغاز کرد. در این کارگاه انواع متونی که هر مترجم باید با آن آشنایی داشته باشد دسته بندی شد.

سپس متنی در اختیار حاضران قرار گرفت که باید آن را با انواع متن‌های مختلف قیاس کنند و بتوانند متون روایی را از متون دیگر تمایز دهند. پس از آن دسته‌بندی انواع متون روایی از قبیل رمان، نوول، داستان کوتاه و ... مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و سپس روش‌های مختلف ترجمه این متون مورد بررسی قرار گرفت. در پایان این کارگاه حاضران برای بررسی انواع متون روایی تمرین‌هایی را انجام دادند.

سخنران دوم که از اساتید به نام در حوزه ترجمه شناسی به شمار می‌رود از فنلاند به روی خط آمد. پروفسور ایو گامبیه از دانشگاه تورکو فنلاند از اساتید به نام در حوزه ترجمه شناسی به حساب می‌اید. موضوع سخنرانی وی ترجمه چند وجهی و ترجمه دیداری شنیداری بود.

در این جلسه وی ارائه خود را با موضوع بررسی تاریخی متن، و ترجمه، زبان‌شناسی متنی و نشانه‌شناسی متن آغاز کرد. او به چهارچوب‌های مفهومی، رسانه‌ای، و ارتباط‌های چند وجهی متن پرداخت.

پس از آن، ترجمه دیداری شنیداری و نشانه‌های نشانه‌شناسی در افعال و در اسم‌ها موضوع‌هایی بود که وی به بررسی و تحلیل آن پرداخت. این جلسه به دلیل علاقه بسیار زیاد حاضران و پرسش و پاسخ با پروفسور گامبیه تا ۱۳:۴۵ به طول انجامید.

در ساعت ۱۶ عصر همان روز جلسه پنجم از مدرسه بین‌المللی ترجمه با دبیری مینا مظهری برگزار شد. در این جلسه مدرس اول صدف محسنی از گروه فرانسه دانشگاه علامه طباطبائی کارگاه خود را با عنوان درآمدی بر ترجمه رمان ادبی فرانسه به فارسی آغاز کرد.

موارد زیر در کارگاه وی مورد بحث و بررسی قرار گرفت:

1. ترجمه به معنای انتخاب کلمات مورد نظر از فرهنگ لغات و پشت هم قرار دادن آن‌ها نیست، بلکه هدف از آن انتقال محتوا، پیام و مفهوم متن است.

1. انجام موفقیت آمیز ترجمه، مستلزم درک صحیح متن مبدأ، توجه به خواننده و انتقال مفاهیم درک شده به زبان مقصد است.

1. نخستین مرحله برای رسیدن به ادراک همه جانبه از متن مبدأ، خواندن صحیح آن است، که شامل سه مرحله است : خوانش سطحی و سریع، خوانش موازی برای درک مفاهیم عنوان شده در متن، خوانش عمیق و با دقت آن و سپس شروع ترجمه است.

1. ترجمه به دو صورت لغت به لغت و آزاد انجام می‌شود. نتیجهٔ ترجمهٔ نخست، متنی دشوار و گاه نامفهوم است، حال آن‌که ترجمه به روش آزاد که در صدد انتقال مفهوم متن باشد، با در نظر داشتن تمام موارد ذکر شده در متن، اثری قابل توجه خواهد بود.

1. یکی از مواردی که باید در ترجمه مورد توجه قرار گرفته و برای برگرداندن آن مترجم علاوه بر دانش زبانی باید بر اطلاعات فرامتنی نیز واقف باشد، ترجمهٔ اصطلاحات و ضرب‌المثل‌هاست. تسلط به دو زبان مبدأ و مقصد، علاقه به سایر فرهنگ‌ها و مهارت‌های بین فردی و حل مسئله از موارد لازم برای برگردان متن به زبان مقصد است.

سخنوانی پروفسور سباستین دوبینسکی از دانشگاه آهاروس دانمارک با عنوان رمان، شیء کوانتومی؛ مشکلات، موانع و برداشت‌های نادرست برگزار شد. در این جلسه وی به عنوان شاعر و نویسنده از مواردی که هر نویسنده و شاعر باید در نوشتار متون بدانند نام برد. سپس از منظر نویسنده رمان به بررسی ترجمه رمان پرداخت.یادآوری می‌شود پروفسور دوبینسکی مترجم رمان‌های خود است و بر موضوع ترجمه به عنوان اثری جدید و نوآورانه در مبحث ترجمه‌شناسی تاکید دارد.

در روز پایانی نشست چه گذشت؟

در روز پایانی یعنی روز ۱۰ فروردین نیز مدرسه بین‌المللی ترجمه در صبح و بعد از ظهر با حضور ۶ مدرس از کشور‌های مختلف برگزار شد. دبیر جلسه صبح صدف محسنی بود. در ساعت ۱۰ صبح فرناز ساسانی به عنوان مدرس اول به مدت شصت دقیقه با عنوان راهبردها و اصول ترجمه اسناد شخصی کارگاه خود را برگزار کرد.

در این کارگاه بر اصول مهم ترجمه اسناد شخصی در رسيدن به تفسير يكسان اين متون توسط مترجم، بدون وارد كردن خللي در مفاهیم حقوقی تاکید شد. از دید او در ترجمه هاي اسناد از زبان فارسي به زبان فرانسه، به دو نوع مشکل در ترجمه بر مي خوريم :

• نوع اول مشکلات زباني که همان دستوري، واژگانی، صرفي و نحوي است.

• نوع دوم در فن ترجمه حقوقي است که از ورای مثال هایی از ترجمه به تحلیل و ارائه راهبردهای ترجمه صحیح پرداخته شد.

پس از پرسش و پاسخ حاضران، پروفسور وی شاو از دانشگاه بیجینگ چیم با موضوع ترجمه شفاهی پیاپی، آموزش مبتنی بر‌ مدل شناختی با تمرکز روی موضوع شناختی ترجمه ارائه خود را آغاز کرد. ایشان مهارت‌های ترجمه شفاهی را در پنج موضوع درک مطلب، محاسبه‌ ریاضی، استراتژی، منابع‌یابی و تعارض‌‌ها خلاصه کرد.

پس از آن وی مقاله‌هایی را که روی ترجمه شفاهی در چین توسط وی و دانشجویانش نوشته شده و بر تحلیل آماری و تجربی دلالت دارند، مورد بررسی قرار داد.

سخنران آخر صبح استاد مطرح ترجمه‌شناسی زبان فرانسه آقای گیوم ژان‌مر از دانشگاه کره از کشور کره جنوبی یود. موضوع ایشان آموزش مجازی ترجمه در شرایط همه گیری کرونا و محیط چند زبانه : مسائل و چالش ها  بود.

در این کارگاه ایشان به بررسی شرایط کنونی دنیا و تغییر عادان انسان در روند زندگی پرداختند. اینکه این تغییر باعث تغییر در نگرش ما در موضوع ترجمه نیز شده است. ایشان در اول به بررسی سنتی ترجمه و ترجمه شناسی پرداخته و سپس موضوع آموزش ترجمه در دنیای واقعی را مرور کردند، در آمرزش مجازی موارد مختلفی توسط وی مطرح شد.

از دید او، موضوع ترجمه لزوما منحصر به رمان و متون سنتی نیست. مثال بارز وی ترجمه مجازی بازی‌های کامپیوتری بود که توسط وی و دانشجویانش در دانشگاه کره انجام شده بود.

برای آموزش مجازی ترجمه مواردی مانند هوش مصنوعی، علوم کامپیوتر و ترجمه بازی کودکان مواردی بود که وی در ارائه خود بیان کرد. جلسه به دلیل استقبال حاضران و پرسش و پاسخ طولانی با هر سه مدرس با نیم ساعت تاخیر در ساعت ۱۳:۳۰ به پایان رسید.

در ساعت ۱۶ روز دهم فروردین آخرین سلسه جلسات مدرسه بین‌المللی ترجمه با حضور ۲۳۰ نفر از حاضران با ادای احترام به تمام پزشکانی که در عرصه مبارزه با پاندمی کرونا ما را یاری کرده‌اند با کلیپ زیبایی آغاز شد.

دبیر این جلسه روح‌اله رضاپور بود. مهمان اول آقای افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات شمع و مه که ناشر ترجمه متون معاصر فارسی در اروپا است، از روند ترجمه این متون فارسی به فرانسه سخن گفت و مشکلات و چالش‌هایی که این ترجمه‌های معکوس دارد را بیان کرد.

وی با بیان اینکه سالانه صدها کتاب از فرانسه به فرسی ترجمه می‌شود ولی از فارسی کمتر از ده کتاب چاپ می‌شود ابراز تاسف و تمام اساتید و دانشجویان عرصه ترجمه را به بررسی آثار نفیس معاصر ایرانی و ترجمه آنها به فرانسه ترغیب کرد.

مهمان دوم این رشید کولیف از دانشگاه اوستیای شمالی روسیه بود. موضوع صحبت وی بررسی نسخه فرانسوی اشعار کُستا ختاگوروف شاعر فارسی زبان اوستایا روسیه بود. وی مترجم اشعار این شاعر ملی اوستای شمالی نیز بود که پس از معرفی ایشان و نقش او در ادبیات ملی اوستیای شمالی به بررسی ترجمه اشعار ایشان پرداخت.

کُستا ختاگوروف ادیب و شاعر ملی اوستیا که بنیانگذار ادبیات آسی نیز بشمار می‌آید. او در اواسط قرن ۱۹ میلادی به دنیا آمد و در سال‌های نخستین سدهٔ بیستم درگذشت.

سخنران آخر نیز دریا کرولوا از دانشگاه دولتی تومسک روسیه با موضوع آموزش ترجمه در مواجهه با توسعه ابزارهای ترجمه‌های ماشینی بود. وی در آغاز دو مفهوم اصلی یعنی آموزش و ترجمه را بررسی کرد. سپس با بیان پیشینه تاریخی به تمایز بین ترجمه متن و ترجمه همزمان پرداخت.

پس از چند پرسش و پاسخ، اصول اصلی ترجمه و آموزش ترجمه را براساس نظریه چند ترجمه شناس فرانسوی بررسی کرد. در آخر نیز  به پرسش‌های متعدد حاضران در حوزه ترجمه ماشینی، ترجمه اتوماتیک و هوش مصنوعی پاسخ داده شد.

در آخر این جلسه و در مراسم اختتامیه، روح‌اله رضاپور، دبیر علمی و اجرایی مدرسه بین‌المللی ترجمه به گزارشی درباره روند برگزاری این کارگاه‌ها پرداخت. همچنین مرجان فرجاه، مدیر گروه مترجمی فرانسه دانشگاه علامه طباطبائی نیز برای ۱۰ ذقیقه در مورد فعالیت‌های انجام شده، سخنرانی پایانی را بر عهده داشت. این جلسه در ساعت ۱۹ روز طبق برنامه ارائه شده به پایان رسید.

کمیته برکزاری این مدرسه به هقده نفر از حاضرانی که به سوال‌های، تمرین‌ها و کارهای مدرسین این کارگاه‌ها پاسخ درست می‌دادند با هدف ترویج کتاب‌خوانی کتاب‌های انتشار یافته در انتشارات شمع و مه به ارزش هر نفر یک میلیون تومان هدیه داد که این کتاب‌ها از طریق پست ارسال خواهد شد.